ՄԽԻԹԱՐ ԳՈՇԻ ԵՎ ՍՄԲԱՏ ՍՊԱՐԱՊԵՏԻ ԴԱՏԱՍՏԱՆԱԳՐՔԵՐՈՒՄ ԱՄՈՒՍՆԱԸՆՏԱՆԵԿԱՆ ԵՎ ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՂ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ԿԱՆՈՆՆԵՐԻ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ԲԱՌԱՊԱՇԱՐԻ ՁԵՎԱԻՄԱՍՏԱՅԻՆ ՔՆՆՈՒԹՅՈՒՆ  (2024)

Հոդվածի նպատակն է ներկայացնել միջնադարյան 2 հանճարեղ իրավագետների՝ Մխիթար Գոշի և Սմբատ Սպարապետի դատաստանագրքերի ամուսնաընտանեկան և ժառանգական քաղաքացիական հարաբերություններ կարգավորող օրենքների և կանոնների իրավական բառապաշարի ձևաիմաստային առանձնահատկությունները, որոնց իմացությունը ապահովում է արդի հայերենում իրավական խոսքի հաստատուն և ճշգրիտ շարադրանքը բովանդակային և լեզվական տեսանկյունից։
Նպատակին հասնելու համար մեր առջև դրել ենք հետևյալ խնդիրները՝ լեզվական քննության ենթարկել միջնադարյան իրավագետների դատաստանագրքերը, ընդգծել ուսումնասիրվող նյութի բառապաշարի ձևաիմաստային դրսևորումները, ներկայացնել դրանց զարգացումը, համեմատել ներկայիս համապատասխան օրենսգրքերի մասնագիտական բառապաշարի հետ, տարբերակել հնաբառերը, պատմաբառերը, ինչպես նաև արդի հայերենի կենսունակ իրավաբանական տերմինները։
Հոդվածի նյութը ներկայացված է լեզվաբանության մեջ մշակված իմաստաբանական, համեմատական, վերլուծական և նկարագրական մեթոդներով, տարաժամանակյա և համաժամանակյա մոտեցումներով։
Կատարված ուսումնասիրությունից եզրահանգում ենք, որ միջնադարում հայ իրականության մեջ ձևավորվել են օրենքներով և կանոններով կարգավորվող ամուսնաընտանեկան և ժառանգական քաղաքացիական հարաբերություններ, որոնց վերաբերյալ իրավանորմերը դատաստանագրքերում շարադրված են մասնագիտական համապատասխան բառապաշարով։ Թեև դրանց մի ստվար մասն այսօր տերմինային արժեք չունի, բայց և այնպես մի զգալի մասն էլ կարևոր դերակատարություն է ունեցել արդի հայերենի իրավական բառապաշարի բառամիջուկը կազմելիս։
Ակներև են գրական հայերենի 2 որակների ընդհանրական և տարբերակիչ մասնագիտական բառաշերտերը, որոնք պայմանավորված են օրենսգետների օգտագործած իրավական աղբյուրներով, նրանց կրթությամբ, հասարակական կյանքում զբաղեցրած պաշտոնով, տարբեր ժամանակահատվածներում ստեղծագործելու լեզվական, հասարակական-քաղաքական տարաբնույթ պահանջներով։

Цель статьи — представить формально-семантические особенности юридической лексики законов и правил, регулирующих супружеские и наследственные гражданские отношения в Судебниках двух блестящих средневековых юристов Мхитара Гоша и Смбата Спарапета, знание которых обеспечивает четкое и точное изложение речи юридического характера на современном армянском языке с точки зрения их содержания и лексики.

Для достижения цели мы поставили перед собой следующие задачи: подвергнуть лингвистическому анализу взгляды средневековых юристов, подчеркнуть смысловые проявления лексики изучаемого материала, представить парадигму их развития, сравнить с профессиональным лексиконом соответствующих современных действующих кодексов, определить в них архаизмы и историзмы, а также актуальные и на сегодняшний день в современном армянском языке юридические термины.

Материал представлен на основе исследования, проведенного с помощью семантического, сопоставительного, аналитического и описательного методов, а также кросстемпоральныого и синхронного лингвистических подходов.
На основе проведенного исследования мы делаем вывод о том,, что в армянской действительности в средние века сформировались супружеские и наследственные гражданские отношения, регулируемые законами и правилами, правовые нормы которых описаны в судебниках с применением профессиональной лексики. Хотя большая часть таких лексических единиц сегодня не имеет терминологического значения, тем не менее, их значительная часть сыграла важную роль в формировании юридической лексики современного армянского языка.

Можно отметить, что налицо смешение двух слоев литературного армянского языка: общеупотребительных и профессиональных слов, что обусловлено характером используемых правовых источников, образованием и общественным положением авторов судебников и различными языковыми нормами и общественно-политическими условиями в определенные исторические периоды.

The aim of the article is to present the formal and semantic peculiarities of the legal lexicon of the laws and rules regulating marital-family and hereditary-civil relations in the judicial codes of two brilliant medieval jurists - Mkhitar Gosh and Smbat Sparapet, the knowledge of which ensures a clear and accurate presentation of legal speech in the modern Armenian language in terms of content and language.

Тип: Статья
Автор (ы): ГАРСЛЯН АННА
Ключевые фразы: термин, супружеские отношения, наследственное право, судебник, национальные обычаи, грабар, среднеармянский, синонимический ряд, расторжение брака, завещание.

Идентификаторы и классификаторы

УДК
37. Народное образование. Воспитание. Обучение. Организация досуга
81. Лингвистика. Языкознание. Языки
Текстовый фрагмент статьи