ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ԲՌՆԱԿՑՈՒՄԸ ԱԴՐԲԵՋԱՆԻՆ։ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐԸ ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ՊԱՏՄԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԽԵՂԱԹՅՈՒՐՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱՊԱՏԿԵՐՈՒՄ (2024)
Հոդվածի նպատակն է ներկայացնել 1921 թ․ հուլիսի 5-ին Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության (ՌԿ/բ/Կ) Կովկասյան բյուրոյի (Կովբյուրո) տխրահռչակ որոշումը Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմ մտցնելու վերաբերյալ և փաստերի քննությամբ ցույց տալ այդ որոշման ապօրինի լինելը։
Ուսումնասիրությունն իրականացվել է հետևյալ խնդիրների առաջադրմամբ՝ 1․ ցույց տալ Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ մուսավաթական Ադրբեջանի զավթողական քաղաքականություն որդեգրած և շարունակական դարձրած Խորհրդային Ադրբեջանի ռազմավարությունը, 2․ բացահայտել Խորհրդային Ադրբեջանի դիվանագիտական քայլերը Լեռնային Ղարաբաղն աստիճանաբար բռնակցելու ուղղությամբ, 3․ ներկայացնել Խորհրդային Հայաստանի կառավարության որոշումները Լեռնային Ղարաբաղը հայկական պետությանը կցելու ուղղությամբ, 4․ նարիմանովյան քաղաքականության վերծանումը՝ որպես Խորհրդային Ռուսաստանի և Թուրքիայի շահերի համընկնումից օգտվելու, սպառնալիքների մարտավարությամբ նպատակին հասնելու քաղաքական ուղղություն, 5․ ՌԿ/բ/Կ Կովբյուրոյի հուլիսի 4-ի հայանպաստ որոշումից հետ նահանջելու պատճառները, 6․ Լեռնային Ղարաբաղի՝ Ադրբեջանին բռնակցման փաստը ադրբեջանական պատմագիտության խեղաթյուրումների համապատկերում դիտարկելը։
Հետազոտությունն իրականացվել է սկզբնաղբյուրների համալիր քննության, պատմական տեսակետների համադրման, պատմաքննական մեթոդով։ Հետազոտության առանցքում Լեռնային Ղարաբաղի բռնակցման հիմնախնդրի ուսումնասիրությունն է ադրբեջանական պատմագիտության խեղաթյուրումների համապատկերում։
Հետազոտության ընթացքում հանգել եմ հետևյալ եզրահանգումներին․ 1․ Խորհրդային Ադրբեջանը որդեգրել էր Թուրքիայի հետապնդած պանթուրքիզմի քաղաքականությունը, որի անկյունաքարերից մեկն էլ Լեռնային Ղարաբաղի կլանումն էր, 2․ Լեռնային Ղարաբաղի բռնակցումը Ադրբեջանին տեղի ունեցավ Խորհրդային Ռուսաստանի և Խորհրդային Ադրբեջանի շահերի մեկտեղման արդյունքում, որի գլխավոր զարկերակը Քեմալական Թուրքիայի տարածաշրջանում հետապնդած հեռագնա նպատակներն էին, 3․ ադրբեջանական պատմագիտությունը քննության ենթակա հարցի առնչությամբ արտահայտում է հակասական տեսակետներ, կատարում պատմական փաստերի բացահայտ խեղաթյուրում, հիմնախնդրի միակողմանի քննություն, 4․ առաջ են քաշվել հակադարձ փաստարկներ ընդդեմ ադրբեջանական պատմագիտության կեղծարարությունների։
Цель статьи – представить события 5 июля 1921 г․, т. е. печально известное решение Кавказского бюро (Ковбюро) Коммунистической партии России (КК/б/К) о включении Нагорного Карабаха в состав Азербайджана, и доказать незаконность этого решения путем изучения фактов. Исследование проводилось на основе следующих задач: 1. показать стратегию Советского Азербайджана, принявшего и продолжившего агрессивную политику мусульманского Азербайджана в отношении Нагорного Карабаха; 2. Раскрыть дипломатические шаги Советского Азербайджана, направленные на постепенную аннексию Нагорного Карабаха; 3. Изложить решения правительства Советской Армении о присоединении Нагорного Карабаха к армянскому государству; 4. Раскрыть содержание политики Нариманова, направленной на использование пересекающихся интересов Советской России и Турции для достижения собственных целей с помощью тактики угроз; 5. Раскрыть причины отступления от проармянского решения Ковбюро РК/б/К от 4 июля; 6. Рассмотреть факт присоединения Нагорного Карабаха к Азербайджану в контексте искажений в азербайджанской историографии.
Исследование проводилось путем комплексного изучения первоисточников, сопоставления исторических точек зрения, историографического метода. Основное внимание в исследовании уделяется изучению аннексии Нагорного Карабаха в контексте искажений в азербайджанской историографии. В ходе исследования были сделаны следующие выводы: 1. Советский Азербайджан принял проводимую Турцией политику пантюркизма, одним из краеугольных камней которой была аннексия Нагорного Карабаха; 2. Присоединение Нагорного Карабаха к Азербайджану произошло в результате сближения интересов Советской России и Советского Азербайджана, магистральной линией политики которого была реализация в регионе дальнейших целей кемальской Турции; 3. В азербайджанской историографии высказываются противоречивые точки зрения по рассматриваемому вопросу и допускаются открытое искажение исторических фактов и одностороннее рассмотрение проблемы. Нами выдвинуты контраргументы против фальсификаций со стороны азербайджанской историографии.
The purpose of the article is to present the infamous decision of the Caucasian Bureau (Kovburo) of the Communist Party of Russia (CP/b/P) of July 5, 1921 on the entry of Nagorno-Karabakh into Azerbaijan and to show the illegality of this decision by investigating the facts.
The study was conducted with the following objectives: 1. to show the strategy of Soviet Azerbaijan, which adopted and continued the occupation policy of Musavatist Azerbaijan with regard to Nagorno-Karabakh; 2. to reveal the diplomatic steps of Soviet Azerbaijan for the gradual annexation of Nagorno-Karabakh; 3. to present the decisions of the government of Soviet Armenia to annex Nagorno-Karabakh to the Armenian state; 4. to decipher Narimanov’s policy as an attempt to take advantage of the coincidence of interests of Soviet Russia and Turkey; 5. to reveal the reasons for the deviation from the pro-Armenian decision of the Kavburo of the RK/ B/K of July 4, 6. to consider the fact of annexation of Nagorno-Karabakh to Azerbaijan in the context of distortions of Azerbaijani historiography.
The research was carried out by the comprehensive study of primary sources, comparison of historical points of view, and historiographical method. The main focus of the research is the study of the annexation of Nagorno Karabakh in the context of the distortions of Azerbaijani historiography.
The following conclusions were drawn during the research: 1. Soviet Azerbaijan adopted the pan-Turkism policy pursued by Turkey, one of the cornerstones of which was the annexation of Nagorno Karabakh, 2. The annexation of Nagorno-Karabakh to Azerbaijan took place as a result of the convergence of the interests of Soviet Russia and Soviet Azerbaijan, the main artery of which was the far-reaching goals pursued by Kemal Turkey in the region, 3. Azerbaijani historiography expresses contradictory points of view regarding the issue to be examined, makes open distortion of historical facts, one-sided examination of the problem, 4. Counter-arguments against the falsifications of Azerbaijani historiography were put forward.
