XALQARO MUNOSABATLAR: SIYOSAT, IQTISOD, HUQUQ

Ushbu tadqiqot Qozog’iston, Qirg’iziston Respublikasi, Tojikiston va Turkmaniston bilan taqqoslaganda O’zbekistondagi ‘yashil’ iqtisodiyotning holatini tahlil qilib, so’nggi 20-30 yil ichidagi vaziyatni tavsiflovchi tahliliga e’tibor qaratdi. Tadqiqotning asosiy elementi tasodifiy effektlar modelini tahlil qilishdir (Panel ma’lumotlarini tahlil qilish). Panel ma’lumotlarini tahlil qilish uchun har xil turdagi modellar mavjud. Ushbu tadqiqot uchun Haussmann testidan foydalangan holda sobit effektlar va tasodifiy effektlar modellari o’rtasida tanlov amalga oshirildi. Yashil iqtisodiyotning bir sohasi issiqxona gazlari (ig) chiqindilarini minimallashtirishdir. Tadqiqotchi so’nggi 30 yil ichida Markaziy Osiyo (CA) mamlakatlari bo’ylab turli ESG (atrof-muhit, ijtimoiy va hukumat) omillari bilan GHG emissiyasini (total) bog’lashga harakat qilmoqda. CA mamlakatlari postsovet mamlakatlari bo’lganligi sababli, ular taxminan 30 yillik mustaqil iqtisodiy faoliyatga ega, shuning uchun taqqoslash maqsadida Daniya ham tadqiqotga qisman qo’shiladi. Tadqiqot davomida tenglamani modellashtirish uchun ekologik Kuznets egri chizig’i (EKC) ishlatiladi, shuning uchun grafikalar va REM modeli isbotlanadi. Tadqiqotda Eurostat, OECD (iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti), Birlashgan Millatlar tashkiloti va O’zbekiston Milliy statistika qo’mitasi kabi turli manbalardan olingan ma’lumotlar ishlatilgan.

Ushbu maqola atrof-muhit xavfsizligi va milliy xavfsizlik o’rtasidagi muhim bog’liqlikni ta’kidlab, atrof-muhit xavfsizligini va inson farovonligini inson faoliyati natijasida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan zararlardan ta’minlashning dolzarbligini ta’kidlaydi. Maqolada farovonlikni yaxshilash va sayyorani himoya qilish uchun barqaror rivojlanish maqsadlari (SDG) orqali global harakatga chaqiriq ta’kidlangan. Tadqiqot barqaror rivojlanishning asosiy elementlari - iqtisodiy o’sish, ijtimoiy himoya, ekologik xavfsizlik, ma’naviy - axloqiy tiklanish, institutsional islohotlar va huquqiy asoslarni o’zaro bog’liq va bir-birini to’ldiruvchi sifatida belgilaydi.

Unda yashil iqtisodiyot, ijtimoiy himoya choralari va ekologik xavfsizlikning yaxlit siyosati, shu jumladan Qonunchilik, boshqaruv, texnik va biologik jihatlar ko’rib chiqiladi. Maqolada turli darajadagi ekologik tahdidlar va ularni samarali boshqarish tahlil qilinadi va tizimlashtiriladi. O’zbekistonning ekologik xavfsizligini ta’minlashda institutlar, huquqiy asoslar, xalqaro hamkorlik va strategik ustuvor yo’nalishlar muhim o’rin tutadi. Xulosa qilib aytganda, kelajak avlodlar uchun barqaror muhitni ta’minlash muammosiga kompleks yondashuv zarurligi ta’kidlangan.