XALQARO MUNOSABATLAR: SIYOSAT, IQTISOD, HUQUQ

Ushbu hujjatda dengizga chiqmagan Markaziy Osiyoning savdo dinamikasi ko’rib chiqilgan bo’lib, unda O’zbekistonga alohida e’tibor qaratilgan. Ikki tomonlama dengizga chiqa olmaydigan mamlakat bo’lgan O’zbekistonning geografik kamchiliklari transport xarajatlarining yuqoriligi va tranzit muddatlarining uzayishi tufayli uning savdo raqobatbardoshligiga sezilarli darajada to’sqinlik qilmoqda. Tarixan paxta, oltin va tabiiy gaz eksporti kabi tovarlarga bog’liq bo’lgan O’zbekiston iqtisodiyoti jahon bozoridagi tebranishlarga nisbatan zaifligicha qolmoqda. Ushbu muammolarni yumshatish va savdo salohiyatini oshirish uchun tadqiqot qo’shimcha qiymatli tarmoqlarni diversifikatsiya qilish va savdo logistika infratuzilmasini takomillashtirish zarurligini ta’kidlaydi. Gravitatsion savdo modelini qo’llagan holda, ushbu hujjat Markaziy Osiyo mintaqasidagi ikki tomonlama savdo hajmiga savdoni osonlashtirish choralarining ta’sirini baholaydi. Topilmalar O’zbekistonning savdo samaradorligini oshirishda infratuzilmani rivojlantirish, bojxona modernizatsiyasi va mintaqaviy hamkorlikning muhim rolini ta’kidlaydi. Tahlil shuni ko’rsatadiki, savdo-sotiqni osonlashtirish bo’yicha ilg’or chora-tadbirlarga ega mamlakatlar O’zbekiston bilan savdo hajmini oshirmoqda, bu esa transport infratuzilmasiga strategik investitsiyalar va tartibga soluvchi islohotlar muhim ahamiyatga ega ekanligini ko’rsatmoqda. Ushbu sa’y-harakatlar O’zbekistonni jahon bozorlariga yanada samarali integratsiya qilish va mintaqada iqtisodiy o’sishni ta’minlash uchun juda muhimdir.

Maqolaning asosiy maqsadi “yumshoq kuch” ning mohiyatini va Frantsiya tashqi siyosatidagi “yumshoq kuch” ning ustuvor yo’nalishlari va mexanizmlarini tahlil qilishdir. Ushbu mamlakat o’zining “yumshoq ta’sirini” xalqaro miqyosda muvaffaqiyatli amalga oshirdi va ushbu strategik sohadagi ishlarni kuchaytirishda davom etmoqda. Maqolada Qozog’iston va O’zbekiston holatlari asosida Markaziy Osiyo o’lchovidagi frantsuz “yumshoq kuchi” ning o’ziga xos xususiyatlarini aniqlashga urg’u berilgan. Tadqiqot natijasida ta’kidlanishicha, so’nggi o’n yilliklarda Frantsiya kabi G’arbiy Evropa mamlakatlari “yumshoq kuch” vositalaridan faol foydalanmoqda, Markaziy Osiyo mamlakatlari esa ushbu tashqi siyosiy resursni hali o’zlashtirmagan. Shu munosabat bilan frantsuz tajribasini o’rganish juda dolzarb ko’rinadi.

Ushbu tadqiqot maqolasi turli xil sherikliklarni qamrab olish uchun an’anaviy ittifoqlardan tashqarida kengayadigan yangi asosni taqdim etadi. G’arbiy vektorni geosiyosiy ahamiyati uchun saqlab qolish, cheklangan to’g’ridan-to’g’ri ta’sir bilan bo’lsa ham, ramka Rossiya va Xitoy vektorlarini mintaqaviy chayqalishi tufayli qo’llab-quvvatlaydi. Gcc mamlakatlari kabi mintaqaviy kuchlarni o’z ichiga olgan to’rtinchi vektorni aniqlash muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiyoti rivojlanayotgan va yirik davlatlarga nisbatan betaraflikning tarixiy pozitsiyalariga ega bo’lgan ikkinchi darajali davlatlar sifatida tavsiflangan ushbu davlatlar Markaziy Osiyo bilan chuqur iqtisodiy, xavfsizlik va madaniy aloqalarga ega. Xususan, energetika va transport kabi muhim sohalardagi hamkorlik ushbu hamkorlikning ahamiyatini ta’kidlaydi. Maqolada Markaziy Osiyo davlatlarining ushbu rivojlanayotgan davlatlar bilan keng hamkorlik qilish asoslari ko’rib chiqilib, mintaqaning rivojlanayotgan geosiyosiy manzarasi haqida qimmatli tushunchalar berilgan. Tuzilgan tadqiqot orqali qog’oz g’arbiy, rus va Xitoy vektorlari uchun strategiyalarni bayon qiladi, keyinchalik to’rtinchi vektorning paydo bo’lishi va dinamikasiga e’tibor qaratadi. Maqola Markaziy Osiyoning ushbu yangi sheriklar bilan o’zaro munosabatlarini boshqaradigan motivlar va mexanizmlarni sinchkovlik bilan o’rganib chiqib, ushbu rivojlanayotgan munosabatlarga xos bo’lgan murakkabliklar va imkoniyatlarga oydinlik kiritadi. Xulosa asosiy dalillarni sintez qiladi va Markaziy Osiyodagi o’zgaruvchan geosiyosiy dinamikani aniqlash uchun keyingi tadqiqotlar uchun yo’llarni taklif qiladi.

Hozirgi kunda Markaziy va Janubiy Osiyo mamlakatlari ushbu mintaqalarni bog’laydigan xalqaro transport yo’laklarini yaratish uchun katta sa’y-harakatlarni amalga oshirmoqdalar. Ushbu koridorlarni yaratishning asosiy maqsadlaridan biri ikki mintaqa mamlakatlari bozorlariga o’zaro kirishni ta’minlashdir. Ushbu maqolaning maqsadi mintaqaviy Qonunchilik bazasi mintaqa mamlakatlari o’rtasida tovarlarning erkin harakatlanishini ta’minlashga qodirligini aniqlashdir. Ushbu maqsadlar uchun mintaqaviy darajadagi Qonunchilik bazasi, shuningdek transport va tranzit masalalariga oid xalqaro shartnomalarda mamlakatlarning ishtiroki o’rganildi. Muallifning xulosasiga ko’ra, ishlarning holatlari Markaziy Osiyo mamlakatlari o’rtasida tovarlarning erkin harakatlanishiga to’sqinlik qilmaydi, shuningdek, zaif Qonunchilik bazasi tufayli Janubiy Osiyo mamlakatlari o’rtasida tovarlarning erkin harakatlanishi mumkin emas.

Maqola aniq belgilangan nazariy asosning muhim roli va savdo bilan bog’liq muammolarni bartaraf etish, raqobatbardoshlikni oshirish va iqtisodiy rivojlanishni rivojlantirishda savdoni osonlashtirish choralarini samarali amalga oshirish haqida. O’zbekiston va Markaziy Osiyodagi boshqa davlatlarning barqaror iqtisodiy taraqqiyoti uchun axborot bilan ta’minlanishning doimiy yaxshilanishi, ilgari surilgan qarorlar, apellyatsiya tartib-qoidalari va turli rasmiyatchiliklar muhim ahamiyat kasb etmoqda. Oxir oqibat, savdo tartib-qoidalarini soddalashtirish va tegishli xarajatlarni kamaytirish bo’yicha olib borilayotgan sa’y-harakatlar global miqyosda inklyuziv o’sish va farovonlikni rag’batlantirishning keng maqsadiga mos keladi.