Статья: AQSH SIYOSIY PARTIYALARINING MAFKURAVIY TUSHUNCHALARINI O'ZGARTIRISH (2024)

Ushbu tadqiqot maqolasi federal lobbichilik xarajatlari va Qonunchilik mexanizmlarining davlat siyosati va Qo’shma Shtatlarda qaror qabul qilish jarayonini shakllantirishdagi rolini o’rganadi. Bu professional lobbistlarning turli federal tashkilotlarni, shu jumladan davlat idoralari, Kongress qo’mitalari va oq uyni himoya qilishga sezilarli ta’sirini ta’kidlaydi. Maqolada, shuningdek, lobbichilik va korporativ ijtimoiy javobgarlik (KSS) o’rtasidagi munosabatlar atrofidagi doimiy munozaralar ko’rib chiqiladi. Yanada adolatli va barqaror kelajakni ta’minlash uchun maqolada shaffoflik, hisobdorlik va korporativ lobbichilikning mumkin bo’lgan salbiy ta’sirini tan olish zarurligi ta’kidlangan. U lobbichilik, davlat siyosati va demokratik boshqaruv o’rtasidagi murakkab dinamikani doimiy ravishda tekshirishni talab qiladi, bu manfaatlarni qonuniy himoya qilish va kengroq ijtimoiy maqsadlar o’rtasida muvozanatni saqlashga imkon beradi. Xulosa qilib aytganda, ushbu maqola qo’shma Shtatlarda davlat siyosatini shakllantirishda federal lobbichilik xarajatlari va Qonunchilik mexanizmlarining muhim rolini yoritib beradi.

Yaponiya “yumshoq kuch” siyosatini yuritish bo’yicha yetkachi davlat hisoblanib, xalqaro nizolarni harbiy yoki majburlov yo’li orqali emas, balki “yumshoq kuch”ga tayangan holda hal qilishga intiladi. U o‘zining an’anaviy va zamonaviy madaniyati, biznes modeli va innovatsion texnologiyalari yordamida “yumshoq kuch” siyosatini amalga oshiradi. Maqolada J. Nay tomonidan ishlab chiqilgan “yumshoq kuch” siyosatini amalga oshirish uchun eng katta resursga ega mamlakat sifatida Yaponiya har tomonlama tahlil qilingan. Shu bilan birga Yaponiyaning Markaziy Osiyo davlatlariga nisbatan “yumshoq kuch” siyosatining o‘ziga xos xususiyatlari, boshqa mamlakatlarga nisbatan farqlari, amalga oshirish mexanizmi hamda kuch markazlari ko‘ rib chiqilgan.

Hozirgi kunda dunyo tobora ortib borayotgan geosiyosiy keskinliklarga duch kelmoqda, bu esa global iqtisodiyotning parchalanishini va ta’minot zanjirlarining uzilishini kuchaytirdi va tanqislik va narxlarning ko’tarilishiga olib keldi, bu esa global savdoning ishonchliligini shubha ostiga qo’ydi.

Ushbu tadqiqot Qozog’iston, Qirg’iziston Respublikasi, Tojikiston va Turkmaniston bilan taqqoslaganda O’zbekistondagi ‘yashil’ iqtisodiyotning holatini tahlil qilib, so’nggi 20-30 yil ichidagi vaziyatni tavsiflovchi tahliliga e’tibor qaratdi. Tadqiqotning asosiy elementi tasodifiy effektlar modelini tahlil qilishdir (Panel ma’lumotlarini tahlil qilish). Panel ma’lumotlarini tahlil qilish uchun har xil turdagi modellar mavjud. Ushbu tadqiqot uchun Haussmann testidan foydalangan holda sobit effektlar va tasodifiy effektlar modellari o’rtasida tanlov amalga oshirildi. Yashil iqtisodiyotning bir sohasi issiqxona gazlari (ig) chiqindilarini minimallashtirishdir. Tadqiqotchi so’nggi 30 yil ichida Markaziy Osiyo (CA) mamlakatlari bo’ylab turli ESG (atrof-muhit, ijtimoiy va hukumat) omillari bilan GHG emissiyasini (total) bog’lashga harakat qilmoqda. CA mamlakatlari postsovet mamlakatlari bo’lganligi sababli, ular taxminan 30 yillik mustaqil iqtisodiy faoliyatga ega, shuning uchun taqqoslash maqsadida Daniya ham tadqiqotga qisman qo’shiladi. Tadqiqot davomida tenglamani modellashtirish uchun ekologik Kuznets egri chizig’i (EKC) ishlatiladi, shuning uchun grafikalar va REM modeli isbotlanadi. Tadqiqotda Eurostat, OECD (iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti), Birlashgan Millatlar tashkiloti va O’zbekiston Milliy statistika qo’mitasi kabi turli manbalardan olingan ma’lumotlar ishlatilgan.

Hozirgi kunda Markaziy va Janubiy Osiyo mamlakatlari ushbu mintaqalarni bog’laydigan xalqaro transport yo’laklarini yaratish uchun katta sa’y-harakatlarni amalga oshirmoqdalar. Ushbu koridorlarni yaratishning asosiy maqsadlaridan biri ikki mintaqa mamlakatlari bozorlariga o’zaro kirishni ta’minlashdir. Ushbu maqolaning maqsadi mintaqaviy Qonunchilik bazasi mintaqa mamlakatlari o’rtasida tovarlarning erkin harakatlanishini ta’minlashga qodirligini aniqlashdir. Ushbu maqsadlar uchun mintaqaviy darajadagi Qonunchilik bazasi, shuningdek transport va tranzit masalalariga oid xalqaro shartnomalarda mamlakatlarning ishtiroki o’rganildi. Muallifning xulosasiga ko’ra, ishlarning holatlari Markaziy Osiyo mamlakatlari o’rtasida tovarlarning erkin harakatlanishiga to’sqinlik qilmaydi, shuningdek, zaif Qonunchilik bazasi tufayli Janubiy Osiyo mamlakatlari o’rtasida tovarlarning erkin harakatlanishi mumkin emas.

Ushbu maqola turizm sohasida ayollarning rolini aniqlashga bag’ishlangan. 1997 yilgi turizm siyosati loyihasida turizm insoniyatning barqaror rivojlanishi uchun muhim vosita bo’lib, ayollar uyushmalarini yaratishga, qashshoqlikni yo’q qilishga va atrof-muhitni umuman yaxshilashga katta hissa qo’shdi. So’nggi yillarda ayollarning etakchilik rollarida kam ishtirok etishiga qaramay, biznes va boshqaruv sohasidagi ishtiroki oshdi. Turizm sohasida ishlaydigan ayollar yuqori lavozimlarni egallaydilar, ammo ularning vazifalari ko’pincha etarli darajada qoplanmagan ko’nikmalarni o’z ichiga oladi. Turizm sohasi haqiqatan ham ayollarning turli sohalarda band bo’lishi va o’rtacha daromad keltiradigan faoliyat bilan shug’ullanishi uchun turli imkoniyatlarni taqdim etadi.

Xavfsizlik tadqiqotlari konteksti uzoq vaqtdan beri xalqaro siyosatda keng tarqalgan. Zamonaviy xalqaro munosabatlar tarixi Evropada xavfsizlik masalalari bilan bog’liq bo’lgan mustaqil davlatlarning paydo bo’lishi bilan boshlandi. Tarixiy jihatdan Amerika tashqi siyosati amaliyoti xavfsizlik manfaatlariga nisbatan bilim va munosabat nuqtai nazaridan ikkita alohida yo’nalishni, shuningdek, xalqaro siyosatning asosiy muammolariga ikki xil yondashuvni jalb qildi. Amerikalik mutaxassislar tomonidan tashqi siyosat bo’yicha jiddiy tadqiqotlarning asosiy qismi ushbu ikki yondashuvni o’rganishdan boshlanadi.

ShHT evolyutsiyasi doirasida Janubiy Osiyo omili vaqt o’tishi bilan katta ahamiyat kasb etadi. Agar ilgari Markaziy Osiyo SHHT faoliyati doirasida asosiy geografik tarkibiy qism bo’lgan bo’lsa, u erda Rossiya ham, Xitoy ham mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirish uchun tegishli muhitni yaratgan kuchlarning oqilona muvozanati mavjudligini ta’minlagan. Hozirgi vaqtda, 2000-yillarning oxiri va 2010-yillarning o’rtalaridan boshlab, SHHT faoliyati doirasida Janubiy Osiyo omili ShHT faoliyati kontekstida asosiy elementlardan biri sifatida kuchaytirilmoqda. Xitoy-Hindiston strategik raqobatining kuchayishi tashkilotga yangi turtki berdi va SHHT uchun muhim mintaqaviy diplomatik platforma sifatida yangi istiqbollarni ochib berdi. ShHTni endi mintaqaviy xavfsizlik uchun mas’ul tashkilot deb hisoblash mumkin emas, uning faoliyati allaqachon ikki mintaqaga tarqalib, makro mintaqaviy xavfsizlik arxitekturasini yaratmoqda.